فرمان برقی یا EPS چیست؟

فرمان برقی یا EPS چیست؟ آیا با این سیستم از خودرو آشنایی دارید؟ مطمئنا برایتان پیش آمده است که در میان لیست آپشن‌های خودروهای امروزی با گزینه‌ای به نام فرمان برقی خودرو یا همان electric power steering system (ESP) مواجه شده باشید؛ در ادامه این مطلب می‌خواهیم شما مخاطبین عزیز را به طور کامل با فرمان برقی خودرو آشنا کنیم. با مجله لنت ترمز همراه باشید.

فرمان برقی یا الکتریکی چیست؟

سیستم‌های کمکی فرمان بخشی جدایی‌ناپذیر از خودروهای امروزی هستند. بدون وجود این سیستم‌ها، فرمان پذیری خودروها بسیار سفت و سخت می‌شود و راننده نه تنها زودتر از حالت معمول خسته خواهد شد، بلکه ایمنی رانندگی نیز کاهش پیدا می‌کند؛ علاوه‌بر این سفتی فرمان بدون وجود سیستم‌های کمکی باعث می‌شود تا در مانورهای سرعت پایین مانند پارک کردن، راننده متحمل سختی زیادی شود.

سیستم‌های کمکی فرمان دو نوع عمده دارند که یکی هیدرولیکی و دیگری برقی هستند. سیستم هیدرولیکی برای دهه‌ها در خودروهای مختلف استفاده شده‌است و مزایای زیادی را در کنار چند عیب کوچک می‌توان برای آن ذکر کرد، اما در خودروهای جدیدتر شاهد جایگزینی سیستم هیدرولیکی با سیستم کمکی برقی هستیم.

در سیستم کمکی فرمان برقی که به صورت اختصار EPS نامیده می‌شود، همچنان شاهد استفاده ستون فرمان فلزی ثابت هستیم که به صورت فیزیکی غربیلک فرمان را به چرخ‌ها متصل می‌کند. تفاوت در آنجایی است که در EPS از یک موتور الکتریکی به عنوان نیروی کمکی برای حرکت دادن چرخ‌ها استفاده می‌شود. این الکتروموتور یا روی ستون فرمان نصب می‌شود یا روی میل فرمان. نصب الکتروموتور روی میل فرمان هزینه بیشتری دارد و به همین دلیل بیشتر در خودروهای اسپرت یا لوکس استفاده می‌شود.

در این سیستم سنسورهایی وجود دارند که میزان نیروی وارده و گشتاور اعمال شده از سوی راننده را اندازه‌گیری می‌کنند و سپس کامپیوتر خودرو تصمیم می‌گیرد که الکتروموتور چه میزان نیرو را در چه جهتی به سیستم فرمان وارد کند. در بیشتر خودروها میزان نیروی وارده از سوی سیستم EPS به سرعت خودرو بستگی دارد. برای مثال در هنگام پارک کردن، این سیستم بیشترین نیروی خود را وارد می‌کند تا فرمان خودرو تا حد امکان نرم باشد و راننده بتواند به راحتی خودرو را پارک کند. در مقابل، در هنگام رانندگی با سرعت بالا در جاده، دخالت سیستم کمتر می‌‌شود تا با سنگین‌تر شدن فرمان راننده کنترل بهتری روی پایداری خودرو داشته باشد.

اجزای سیستم EPS

• سنسورها

سنسورها در این سیستم سرعت چرخ‌ها، زاویه چرخ‌ها و میزان گشتاور وارده با غربیلک را اندازه‌گیری کرده و به کامپیوتر اطلاع می‌دهند.

• عملگر

واحد عملگر در سیستم EPS همان موتور برقی است که بر اساس دستور دریافتی از کامپیوتر زاویه و نیروی لازم را به چرخ‌ها اعمال می‌کند.

اکثر خودروهای موجود در بازار این روزها از سیستم فرمان برقی EPS بهره‌مند هستند و در آینده شاهد پیشرفت‌های بیشتر این سیستم نیز خواهیم بود.

مزایای فرمان برقی

ممکن است شما تا کنون با خودرویی مجهز به فرمان برقی رانندگی نکرده باشید و شاید برایتان اهمیتی هم نداشته باشد که آیا این آپشن روی خودرو محبوبی که قصد دارید آن را بخرید، وجود دارد یا نه، اما برای بسیاری از افراد مجهز بودن خودرو به سیستم برقی فرمان بسیار مهم است و علت این اهمیت، مزایایی است که این آپشن دارد.

هرگاه خواستید درباره مزایای فرمان برقی بیشتر بدانید به این فکر کنید که این سیستم قطعا کارایی فوق‌العاده‌ای داشته که اعتبار 50 ساله سیستم هیدرولیک را به چالش کشیده است. از جمله مزایای این نوع فرمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بدون نیاز به پمپ فرمان، شیلنگ، مایعات هیدرولیک و تسمه محرک و قرقره روی موتور
• سازگار با محیط زیست
• قابلیت تنظیم ساده
• انعطاف پذیری خوب
• سبک و ساده
• کاهش مصرف سوخت

معایب فرمان برقی

تکنولوژی‌های جدید راه طولانی برای تکمیل شدن دارند. معایب فرمان برقی هم در ذیل همین عنوان جای می‌گیرد. اگرچه این نوع سیستم ابزار، قطعات و پیچیدگی‌های کمتری نسبت به فرمان‌های هیدرولیک دارد، اما به‌هرحال جدید است و ممکن است همه تعمیرکاران دانش، تخصص و مهارت کافی برای تعمیر آن را نداشته باشند. سیستم‌های EPS نسل اول، بازخوردی از جاده دریافت نمی‌کردند.

امروزه این مشکل تا حدود زیادی مرتفع شده است، اما تا رسیدن به حالت ایده‌آل هنوز فاصله دارد. از دیگر معایب این نوع فرمان هزینه نصب بالا و هزینه تعمیر بسیار زیاد است. البته طبیعی است، هر تکنولوژی که جدید باشد تا زمانی که رواج پیدا کند معمولا هزینه نصب و تعمیر بالایی خواهد داشت.

علت سفت شدن فرمان برقی

عدم انجام به‌موقع تعمیر و سهل‌انگاری در نگهداری از خودرو، تاخیر در سرویس یا فرسودگی برخی از قطعات را باید اصلی‌ترین عوامل ایجاد مشکل در فرمان برقی دانست. اگر فرمان سفت است، باید دلایل آن را بدانید، در غیر این صورت ممکن است وضعیت بدتر شود و شما را به دردسر بیاندازد. اختلال در سیستم فرمان خودروی شما، عملکرد کافی را از شما می‌گیرد، به‌طوری که فقط می‌توانید در یک خط مستقیم، بدون پیچ، بدون تغییر لاین رانندگی کنید. مشکل به همین‌جا خلاصه نمی‌شود.

نقص در فرمان می‌تواند بر عملکرد ماشین تاثیر بگذارد و ایمنی شما را به خطر بیندازد. از آنجایی که دست‌های راننده همیشه روی فرمان است، هرگونه نقص یا تغییری را به راحتی تشخیص خواهد داد.

• واکنش ضعیف وسیله نقلیه شما هنگام فرمان گرفتن
• بلند شدن صداهای عجیب و غریب هنگام چرخاندن فرمان
• یک فرمان سفت که برای چرخاندن آن بیش از حد معمول باید تلاش کنید

شاید برایتان جالب باشد، اما باید بدانید که گاهی علت سفت شدن فرمان برقی را نباید در کالبد خودرو جستجو کنید بلکه پر باد بودن یا کم باد بودن لاستیک‌ها می‌تواند عامل اصلی باشد. همچنین باید سیستم ترمز و لنت ترمز را بررسی کنید. وارسی کردن سطح مایع فرمان نیز ضروری است. اگر توان تشخیص و عیب‌یابی خودرو را ندارید، به یک تعمیرکار مطمئن مراجعه کنید.

نصب فرمان برقی

بسیاری از افراد سوال می‌کنند آیا می‌توان فرمان معمولی را با یک فرمان برقی جایگزین کرد؟! بله! شدنی است. البته در نظر بگیرید که این کار مستلزم صرف هزینه است، اما خب! باید واقعیت را به شما بگوییم و آن اینکه با توجه به آسایش و راحتی که هنگام رانندگی در اختیار شما می‌گذارد، می‌ارزد! به‌طورکلی روش نصب فرمان برقی به شرح زیر است:

• نصب روی ستون فرمان

برای اینکه فرمان برقی را روی ستون فرمان نصب کنید باید موتور الکتریکی، سنسورها و ایسیو یا همان کامپیوتر خودرو را درون محفظه‌ای قرار دهید و در ستون فرمان جاساز کنید. در خودروهای کوچک سیستم فرمان‌های برقی به این طریق نصب می‌گردد.

• نصب روی پینیون

در این روش باید محفظه متشکل از موتور، ایسیو و سنسورها را روی محور دندانه‌دار رابط دیفرانسیل و گیربکس نصب کرد. کنترل هدایت خودرو در این حالت نسبت به روش پیشین راحت‌تر است.

• نصب روی دنده شانه‌ای

در این روش، موتور و ایسیو روی دندانه شانه‌ای و سنسورها روی پینیون نصب می‌شوند. این روش نصب فرمان برقی روی خودروهای سنگین و بزرگ کاربرد دارد.
در نظر داشته باشید که برای نصب این نوع فرمان باید از یک تکنسین ماهر کمک بخواهید و در صورت اینکه خودتان بدون دانش فنی و تجربه کافی در این زمینه اقدام کنید ممکن است خسارات زیادی به بخش فنی خودرو وارد کنید و حتی ایمنی وسیله نقلیه خود در جاده را زیر سوال ببرید.

تفاوت فرمان برقی و هیدرولیک

از فرمان هیدرولیک چندین دهه است که روی خودروها استفاده می‌شود در حالی‌که فرمان‌های برقی جدید هستند. اما تفاوت فرمان برقی و هیدرولیک در چیست؟

• سیستم‌های فرمان هیدرولیک دارای تعداد زیادی از قطعات متحرک هستند درحالی‌که فرمان‌های برقی علی‌رغم پیشرفته‌تر بودن فناوری ساخت، بسیار ساده هستند.

• سیستم‌های فرمان هیدرولیک به سبب داشتن قطعات بیشتر سنگین‌تر هستند، درحالی‌که سادگی فرمان‌های برقی وزن آن‌ها را نیز سبک‌تر کرده است.

• تعمیر و نگهداری فرمان‌های هیدرولیک دشوارتر است، آن‌ها به مایع یا روغن سیال هیدرولیک نیاز دارند. در حالی که فرمان برقی به هیچ روان‌کننده‌ای نیاز ندارد.

• تعمیر سیستم‌ فرمان هیدرولیک به مراتب دشوارتر از فرمان‌های برقی است. زیرا دارای قطعات متعدد و پیچیده‌ای هستند.

• سیستم فرمان هیدرولیک به نیروی موتور متکی است. بنابراین حتی اگر راه صاف را هم بپیمایید، هربار که تسمه بچرخد، به بخشی از توان خروجی موتور نیاز دارد. این در حالی است که فرمان برقی نیروی مورد نیاز خود را از باتری دریافت می‌کند و به‌طور غیرمستقیم با موتور در ارتباط است. آن هم فقط زمانی که فرمان را بچرخانید و نیاز به جهت دادن به چرخ‌ها داشته باشید.

• خوب است بدانید دو خودرو مشابه که یکی مجهز به فرمان‌های برقی باشد و دیگری فرمان هیدرولیک داشته باشد، مصرف سوخت یکسانی ندارند و میزان مصرف سوخت ماشینی که از سیستم هیدرولیک استفاده می‌کند، بیشتر خواهد بود.

• فرمان برقی عملکردی سازگارتر با سرعت‌های مختلف را در اختیارتان قرار می‌دهند، اما سیستم فرمان هیدرولیک چنین امکانی ندارد.