علت به هم خوردن تنظیم فرمان چیست؟

در این مقاله از سری مقالات مجله لنت ترمز قصد داریم به بررسی دلایل به هم خوردن تنظیم فرمان خودرو بپردازیم. تنظیم بودن فرمان یا میزان بودن فرمان امری بسیار حیاتی در عملکرد صحیح آن بوده و توجه ویژه‌ای را می‌طلبد. در ادامه پس از شرحی مختصر بر سیستم فرمان، اهمیت تنظیم و میزان بودن فرمان و دلایل به هم خوردن این تنظیمات را برای شما مخاطبین همراهان شرح خواهیم داد. در ادامه با ما همراه باشید.

فرمان چیست؟

هنگامی که راننده فرمان خودرو را می‌چرخاند، این حرکت از طریق اجزای سیستم فرمان تبدیل به حرکت افقی شده و به چرخ‌ها انتقال می‌یابد. سیستم فرمان انواع مختلفی داشته و بسته به نوع فرمان، نحوه عملکرد آن نیز متفاوت خواهد بود.

اجزای سیستم فرمان

مهم‌ترین اجزای سیستم فرمان عبارتند از:

• غربیلک فرمان: اولین تجهیز سیستم فرمان غربیلک است که چرخش آن توسط راننده، جهت حرکت خودرو را مشخص می‌کند.
• ستون فرمان: ستون فرمان که تحت عنوان میل فرمان نیز شناخته می‌شود؛ واسطه بین غربیلک و جعبه‌فرمان بوده و حرکت غربیلک را به جعبه فرمان منتقل می‌کند.
• جعبه فرمان: شاید به جرات بتوان گفت که مهم‌ترین بخش سیستم فرمان، جعبه فرمان بوده و وظیفه افزایش گشتاور اعمالی و تبدیل حرکت دورانی فرمان به حرکت خطی را بر عهده دارد.
• اهرم‌بندی فرمان: اهرم‌بندی شامل قطعاتی چون شغال‌دست، سگ‌دست، پیتمن و… بوده و در انتقال حرکت فرمان به چرخ دخیل است.

انواع سیستم فرمان

در حالت کلی به 3 دسته تقسیم می‌شود: فرمان مکانیکی، فرمان هیدرولیکی و فرمان الکتریکی.

سیستم فرمان مکانیکی: در این سیستم پینیون حرکت چرخشی غربیلک را به دنده شانه منتقل می‌کند؛ دنده شانه نیز حرکت خطی دارد که این حرکت خطی در نهایت به چرخ‌ها انتقال می‌یابد.

سیستم هیدرولیکی: اگر با هر دو خودرو فرمان مکانیکی و هیدرولیکی رانندگی کرده باشید تفاوت این دو را کاملا احساس کرده‌اید. رانندگی با فرمان‌های مکانیکی بسیار خسته‌کننده بوده و اتفاقا یکی از دلایل ابداع فرمان‌های هیدرولیکی نیز همین مورد بوده است. در این سیستم با استفاده از یک پمپ، فشار روغن و سایر تجهیزات، حرکت فرمان به چرخ‌ها انتقال می‌یابد.

سیستم فرمان الکتریکی: فرمان الکتریکی جدیدترین سیستم فرمان است که با استفاده از یک موتور الکتریکی به راننده جهت چرخش فرمان کمک می‌کند. ازجمله مزایای این فرمان‌ها می‌توان به افزايش سرعت، عملكرد بهتر فرمان، حفظ تعادل و… اشاره کرد.

کج شدن تنظیم فرمان یا خارج‌شدن آن از تنظیم به چه معناست؟

اگر در هنگام رانندگی در یک مسیر مستقیم، فرمان به‌درستی در مرکز قرار نگرفته باشد، به‌احتمال زیاد چرخ‌‌های روی زمین به طور کامل با فرمان مطابق نیستند. خودروها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که مستقیماً و بدون دخالت راننده حرکت کنند، اما این همیشه بدان معنا نیست که چرخ‌های آنها دقیقاً در وسط قرار گرفته و مستقیم باشد. گاهی اوقات می‌توان چرخ‌های جلو را کمی به سمت داخل حرکت داد (قسمت‌های جلویی چرخ‌ها به سمت مرکز خودرو متمایل می‌شوند) یا به سمت بیرون (قسمت‌های جلویی به سمت خارج از خودرو متمایل می‌‌شوند). این طراحی هدفمند وسیله نقلیه برای بهبود هندلینگ آن صورت گرفته است. اما درصورتی‌که چرخ‌های خودرو تراز نباشند، ممکن است برخی از علائم زیر را مشاهده کنید:

۱. کشیده‌شدن وسیله نقلیه به یک سمت

۲. لرزش فرمان

۳. سایش ناهموار تایر

۴. فرمان پس از چرخاندن به مرکز برنمی‌گردد

۵. فرمان بی‌دقت

در ادامه هریک از این علائم را به طور مبسوط تشریح خواهیم کرد.

۱. کشیده‌شدن وسیله نقلیه به یک سمت

اگر هنگام رانندگی فرمان را صاف قرار دهید و ماشینتان به یک سمت کشیده شود، احتمالاً یک یا چند چرخ از چهارچرخ در یک راستا نیستند. پس از این که چرخ را به مرکز برگردانید، وسیله نقلیه باید بتواند برای مدتی مستقیم، بدون قرارگرفتن دستان شما بر روی فرمان، حرکت کند. این کار را در جاهایی که ممکن است برای خودتان یا دیگران خطراتی ایجاد شود، به‌هیچ‌وجه انجام ندهید.

۲. لرزش فرمان

هر عدم تراز بودن لاستیک‌ها شدیدتر باشد، ممکن است لرزش فرمان شدیدتری احساس کنید. این اتفاق یک سواری بسیار سخت را ایجاد می‌کند و مشکلات زیادی دارد. درصورتی‌که لاستیک از تعادل خارج شده باشد یا از چرخ دور باشد، ممکن است این اتفاق بیفتد.

۳. سایش ناهموار تایر

اگر به لاستیک‌ها نگاه کنید، باید پوشش آج آنها به یک اندازه باشد. برای مقایسه، میزان سایش لاستیک‌های سمت راست و چپ و بیرون و داخل هر لاستیک را بررسی کنید. اگر آج یک طرف تایرها نسبت به‌طرف دیگر ناهماهنگ باشد و میزان این ناهماهنگی خیلی زیاد باشد، باید هرچه زودتر مشکل را برطرف کنید. سایش ناهموار لاستیک می‌تواند به سیستم‌های دیگر خودرو از جمله هندلینگ آسیب برساند و باعث یک سواری ناایمن شود. لاستیک‌ها نیز نیاز به تعویض مکرر دارند.

۴. فرمان پس از چرخاندن به مرکز برنمی‌گردد

پس از چرخش، فرمان باید به‌خودی‌خود به موقعیت مرکزی بازگردد. وسایل نقلیه به طور پیش‌فرض برای رانندگی مستقیم طراحی شده‌اند. اگر نیاز دارید که فرمان را به‌زور به مرکز برگردانید و فرمان خیلی سفت است، تراز بودن چرخ‌ها باید توسط مکانیک بررسی شود.

۵. فرمان بی‌دقت

اگر خودرو به هدایت فرمان راننده پاسخ درست حسابی ندهد، ممکن است تراز چرخ‌ها مشکل داشته باشد. این اتفاق نه‌تنها آزاردهنده است، بلکه حتی می‌تواند در زمان انحراف ناگهانی بسیار خطرناک باشد.

علل اصلی ناترازی فرمان

با گذشت زمان، پستی و بلندی‌های کوچک در جاده و سایش خفیف اجزای سیستم تعلیق، می‌تواند بر زاویه چرخ‌ها تأثیر بگذارد. به همین دلیل که بررسی تراز بودن چرخ‌ها و اصلاح مشکلات آنها، بهترین کار است. اما اگر کار فرمان به یکباره ناهماهنگ باشد چه؟ دلایل مختلفی برای این کار وجود دارد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:

۱. برخوردها و چاله‌ها

برخورد به حاشیه، درخت یا حتی یک چاله بزرگ می‌تواند بر بخش‌های سیستم فرمان یا تعلیق تأثیر بگذارد، به‌گونه‌ای که زاویه فرمان چرخ تغییر کند.

۲. قطعات فرمان یا سیستم تعلیق فرسوده یا خمیده

اگر اجزای سیستم تعلیق یا فرمان در یک طرف آسیب ببینند یا به‌شدت فرسوده شوند، می‌تواند زاویه چرخ را در آن سمت تغییر دهد.

۳. ارتفاع سواری تغییریافته بدون تراز مناسب

وسایل نقلیه بادقت از کارخانه طراحی می‌شوند تا ظرفیت ضربات وارد شده را به‌خوبی تحمل کنند. اگر یک جزء تغییر کند، قطعات مرتبط اغلب نیاز به اصلاح دارند تا کل سیستم همچنان درست کار کند. اگر وسیله نقلیه به‌دفعات بالا و پایین شود، تراز سیستم تعلیق باید اصلاح شود تا این مشکل را حل کند. انجام صحیح این کار، تخصصی و دشوار است؛ بنابراین یا در مورد وسیله نقلیه خاص خود باید تحقیق کنید یا این که از یک متخصص حرفه‌ای کمک بگیرید.

آیا یک تراز مناسب، کجی فرمان را برطرف می‌کند؟

تقریباً در تمام موارد، کج بودن فرمان به علت رخ‌دادن ناهماهنگی است. در این صورت، انجام یک تراز کامل توسط مکانیک باید مشکل را برطرف کند. گاهی اوقات یک تراز به‌تنهایی نمی‌تواند مشکل را اصلاح کند. این ممکن است در نتیجه برخوردی باشد که ناشی از خم شدن یک یا چند جزء سیستم تعلیق مانند یک میله یا بازوی کنترل است.

چرا فرمان خودرو در برخی از موارد حتی پس از تنظیم فرمان در وسط قرار نمی‌گیرد؟

در پایان یک فرایند تراز درست، باید فرمان در مرکز قرار بگیرد. در غیر این صورت باید وسیله نقلیه را خیلی زود به مکانیکی برگردانید، چرا که یا عمل تراز کردن به‌خوبی انجام نشده است و یا مکانیک فراموش کرده است فرمان را پس تراز کردن تنظیم کند. اگر سعی کنید فرمان خود را تعمیر کنید و آن را به طور کامل انجام ندهید، عواقب آن می‌تواند بسیار فاجعه‌بار باشد.

کلام آخر

تراز کردن فرمان و میزان بودن آن اهمیت به سزایی دارد. هرگونه انحراف در فرمان و نقص سیستم تعلیق می‌تواند حوادث ناگواری را رقم بزند. ما در این مقاله به بررسی دلایل برهم‌خوردن تنظیم فرمان خودرو و معنای آن پرداختیم. شما با مطالعه این نوشته می‌توانید از خطرات بسیار زیادی اجتناب کنید و در صورت تجربه‌کردن یک اتفاق مشابه، به‌موقع به یک جلوبندی‌ساز و تنظیم فرمان مراجعه کنید. امیدواریم مطالعه این نوشته برای شما مفید بوده باشد.